Çuhadar Lâdikli Ahmet Ağa Çeşmesi Kitâbesi

Not: Kitâbe çok aşınmış durmda olduğundan, yazılar çok zor okunabilmektedir.

Kitâbe:

Şâh-ı âlem Hazret-i Sultân Selîmü's-Sâlis'in
Tab'-i pâkı hayra ma’il olduğuyçün dâima

Eyleyip halkını sîr-âb bende-gân-ı hâsına
Böyle cây-ı dil-gûşalar olmada yer yer binâ

Sâhibü'l-hayrât ez-encüm’le bu zîbâ çeşmeyi
Serv-i dil-cûlarla etmiş cennet-âsâ cân-fezâ

Çukadar Ağa'ya şâhenşâh iken oldu çerağ
Ya'nî Lâdikli o zât-ı ber-güzîde Ahmed Ağa

Oldu mâlik bu makâm-ı dil-keşe kıldı nazar
Kim havası râhat-efzâ âb-ı pâki gamz-edâ

Suffe yapdı serviler dikildi hem sarf eyledi
Kim teferrüc eyleyenler edeler hayr-ı dua

Geldi bir mısra'la Pertev cevherin târîh-i sal
Servili bu çeşmenin havzı bu derya gûyâ
1208

Anlamı:

Alemlerin şâhı Sultan Üçüncü Selim’in
Temiz mizacı daima hayır yapmaya meyilli olduğu için

Kendi kullarını suya doyurarak
Böyle farahlık veren makamlar yer yer yapılmakta

Hayır sahibi, bu yıldızlardan güzel çeşmeyi
Arzu edenlere cümertçe sunmuş, cennet gibi, cana can katan

Padişah iken Çuhadar Ağa’ya ışık verdi
Yani Ladikli olan o kişi seçkin Ahmed Ağa

Gönül çeken bu rütbede gözü kaldı
Ki havası rahatlık veren, temiz suyu gamdan ayıran

Sofa yaptı, servi ağaçları dikti, hem para harcadı
Ki ferahlık bulanlar hayır dua ederler

Bir mısra ile Pertev tarih düşürdü
Servili bu çeşmenin havuzu sanki bir deniz
1208

 

Çuhadar Lâdikli Ahmet Ağa Çeşmesi ve Namazgâhı

Çuhadar Lâdikli Ahmet Ağa çeşmesi ve namazgâhınin günümüzdeki görünümü.

Kadıköy Rıhtım Caddesi üzerinde, İskele sokağı ve General Şahap Gürler Caddesi’nin ayırımında köşede sağ başında bulunmaktadır. İbrahim Hilmi Tanışık’ın anlatımıylaceşme’nin önceki durumu ise şöyledir:

“Çeşme kesme taştan yapılmıştır. Üstü beşik örtüsü yontma taştandır. Ayna taşı ve kitabesi mermerden ve basit kabartma çiçekler, çizgilerle süslenmiştir. Teknesi kırılmıştır.” (2)

Çuhadar Lâdikli Ahmet Ağa çeşmesinin "Kadiköy'ün Aynaları" kitabındaki çizim resmi.

Taş üzerine hakk edilerek ondört mısralık yedi satıra yazılmış kitâbesi günümüzde okunamaz durumdadır.
Kitâbenin tarih beyti şöyledir:

Geldi «bir» mısra ile Pertev cevherin tarih-i sal
«Servili bu çeşmenin hazı bu derya gûviya»
1208 (1793)

Not: Tarih kitâbesindeki tırnak içerisindeki kelimeler ebced hesabı ile yapım tarihini vermektedir.

Son mısradan bu çeşmenin bir adının da «Servili çeşme» olduğu anlaşılmaktadır.

Çeşmenin onarımdan önceki durumu.

Çeşmenin karlı havada çekilmiş bir resmi.

Çeşmeyi yaptıran kişi Sultan Üçüncü Selim’in çuhadarlığından yetişen Lâdikli Ahmet Ağa’dır ve Enderun’dan yetişmiştir. 1200 (1785 M.) yılında rikâb-dâr (3), sonra silahdar-ı şehriyârî (4) olmuş ve 1211 (1796) tarihinde ölmüş, Ayrılık çeşmesi'nde gömülmüştür.
Lâdikli Ahmed Ağa tarafından yaptırılan çeşme bir namazgâh ile birlikte yapılmıştır. Bu çeşmeye «Ahmed Ağa», «Servili Çeşme» ve «Lâdikli Ahmed Ağa Namazgâhı» isimleri de verilmektedir.

Eski bir fotografta, çeşmenin arkasındaki çınar ağacı görülmektedir

Haydarpaşa köprüsünden gelen yolun başındaki ve Çayırbaşı adı verilen yerdeki bu namazgâh alanı 1930 yılına kadar varlığını sürdürmüştür. Daha sonraları çeşitli nedenlerle tahrib edilen çeşmenin yanındaki namazgahın kıble taşı da kaybolmuştur.
Harap bir duruma gelmesine rağmen çeşme 2017 yılına kadar çeşmenin yapısı şöyleydi: «Yaklaşık 2,5 metre boyunda moloz taştan inşa edilmiştir. Çeşmenin ortasına yuvarlak kemerli bir niş açılmış, niş içerisine üst bölümüne on dört mısralık bir kitâbe, alt bölümüne de ayna-taşı yerleştirilmiştir. Aynataşı ve kitabe mermer levhadır. Yalağın iki kenarında yükseltilmiş kare testilikler bulunmaktadır. Çeşme mermer düz bir firizle son bulmaktadır.»

Çeşmenin onarımdan önceki durumu.

Eskiden çeşmenin hemen arkasında ve namazgahın önünde asırlık bir çınar ağacı bulunmaktaydı. Ancak namazgahın bulunduğu yere bir oto galerisi yapılması nedeniyle asırlık çınar ağacı kurutulmuş ve kurutulan ağaç, yanına destek yapılmasıra rağmen, geçen zaman içerisinde çökmüştür. Daha sonraları ağacın kökü de sökülerek yok edilmiştir. (Ne yazık!)
2017 yılında çeşmenin arkasındaki ahşap binanın restorasyonuna başlanılması sırasında çeşme yerinden tümüyle sökülmüştür. 2018 yılında restorasyon işleminin bitiminden sonra çeşme eski şeklinden çok farklı olarak, yeniden kaba taştan ve süslemesiz, düz bir şekilde yapılmıştır. Arkasındaki namazgah yenilenmiş ve kayıp olan kitâbeli kıble taşının yerine kitâbesiz olarak yeni bir kıble taşı konulmuştur.
Bazı kaynaklarda Bizans zamanında burasının bir ayazma olduğu ve burada “Hermagoras Menbaı” adıyla bir çeşme bulunduğu anlatılmaktadır.(5)

Çeşmenin günümüzdeki durumu.

Dipnotlar:
(1) Çukadar: Çuhadar, Osmanlı sarayında hükümdarın yağmurluğunu tutmak, kaftan ve kürklerine bakmak gibi görevleri olan yüksek dereceli hizmetli.
(2) Kaynak: İbrahim Hilmi Tanışık: İstanbul Çeşmeleri Cilt-2, İstanbul-1943.
(3) Rikâb-dâr: Osmanlılarda hükümdarın ata binerken üzengisini tutan kişi.
(4) Silahdar-ı şehriyârî: Osmanlı Devleti'nde padişah veya vezirlerin silâhlarına bakan görevli.
(5) Kaynak: Charles Texier, Asia Minor (Küçük Asya)

Fotograflar: H.Veysel Güleryüz

 _______________________________________________________________________________________