Ümmü Gülsüm Çeşmesi Kitâbesi

Kitâbe:

Sadr-ı esbâk İbrâhim Paşa vâlidesi ehl-i hayr
Ümmü Gülsüm Hanım'ın maksadı rızâ idi hemân

Sâye-i şehin-şâhda bünyâd eyledi bu çeşmeyi
Hayr ile yâd eylesünler su içib leb-i teşnegân

De düşüb dikkatle ben de söyledim târihini
Kıldı nâsa Ümmü Gülsüm âb-ı hayvânı revân

1233

Anlamı:

Eski sadrazam İbrahim Paşa’nın hayır sahibi annesi
Ümmü Gülsüm Hanım’ın amacı hemen yapmaktı

Padişahın sayesinde bu çeşmeyi canlandırdı
Susamışlar bol su içip hayır ile ansınlar

Ben de güzel düşürüp dikkatle söyledim tarihini
Ümmü Güsüm halka dirilik veren suyu akıttı

1817

Ümmü Gülsüm Çeşmesi

Çeşmenin önden görünüşü.

Üsküdarda Atîk Valide camisinin alt tarafında Çavuş Dere Caddesi ile Tekke Arası sokağı birleşiminde bulunmaktadır. Çeşme, “Acı Çeşme” adıyla da anılmaktadır.
Talik yazı ile üç satıra, mermer üzerine hakkedilmiş olan kitâbesinin tarih beyti şudur:

«De» düşüp dikkatle ben de söyledim târihini
«Kıldı nâsa Ümmü Gülsüm âb-ı hayvânı revân»
1233 (1817 M.)

Çeşmenin kitâbesi ve taç süslemesi.

Çeşmenin üzerinde bir tuğra ile [bismillâh eş-şâfî] Anlamı: [Şifa veren Allah’ın adıyla] ve alt tarafında ['aynen yeşrebû bihâ ibâdullâhı yufec-cirûnehâ tefcîrâ]  Anlamı: [Bir pınar ki Allah'ın kulları ondan içer, onu (istedikleri şekilde) fışkırtıp akıtırlar (insan / 6)] âyeti ile daha alt tarafında yapım tarihi yazılıdır:

Ayet kitâbesi.

Çeşmeyi yaptıran Sultan İkinci Mahmud Han zamanında Yeniçeri Ağalığından sadrazam olmuş ve 1221 (1805 M.) tarihinde ayrılıp beş ay sonra serdar olan İbrahim Hilmi Paşa’nın annesidir.
Kesme taştan yapılmış haznesinin cephesi mermerle kaplanmış olan çeşme, daima akan lülesiyle oradan geçenlere hazin bir ninni söylemektedir.

Çeşmenin sağ tarafı ve sağındaki küçük çeşmenin.görünümü.

Çeşme üç cepheli olup, orta bölümde saçak hizasında iki iri akantüs yaprağı arasında, içi boş oval bir madalyon bulunmaktadır. Üç satırlık kitabesinin iki yanında S kıvrımları biçiminde düzenlenmiş akantüs yapraklaRI bulunmaktadır.
Ayna taşı yumurta biçiminde kabartma şekilli ve etrafı oymalı bir çerçeve ile çevrilmiştir. Kitabenin üzeri de mermerden oyulmuş bir taçla süslenmiştir ve ortasına, bir tuğra yerleştirilmiştir.
Ayna çerçevesinin üzerine kitabe oturtulan kornişinin iki başında zarif birer mermer kürecik vardır. Görünüşü sevimli, üslûbu Türk rokokosudur.

Çeşmenin sol tarafından görünümü ve solundaki küçük çeşme.

Silmenin üstünde iki yanda enginara benzeyen süslemeler bulunmaktadır. İki sütun arasında, dikdörtgen bir çerçevenin içinde bulunan ayna taşı içinde, "Aynen yeşrabu bihâ ibâdullahi yüfeccirûnehâ tefcîrâ" ayeti bulunmaktadır.

Çeşmenin 1940'lı yıllardaki görünümü.

Altında oval madalyon ve üstünden çıkan dokuz yapraklı kabartma görülmektedir. Madalyonun içinde ibriğe benzeyen bir kabartma bulunmakta ve bu ibriğin içerisinde de "Maşallah, Bismillah, Es-sâkî" kelimeleri okunabilmektedir.
Çeşmenin musluğu üzerindedir ve teknesi sağlamdır, iki yan cephede saksı içinden çıkan akantüs kabartmaları bulunmaktadır. Muslukları da oval bir çerçevenin ortasından çıkmakta olup tekneleri sağlamdır.

Fotograflar: H.Veysel Güleryüz

 _______________________________________________________________________________________